Vragen bij de cacaoboon onderweg

Workshop over traceerbaarheid

In het Cacaolab werd begin maart 2024, in samenwerking met Flanders' FOOD en Choprabisco, een workshop georganiseerd over traceerbaarheid in de hele cacaoketen. Na een uiteenzetting over de EUDR (EU-verordening over ontbossingsvrije producten) en een mogelijke digitale manier om cacao traceerbaar te maken, bleek uit het panelgesprek en de groepsinteractie dat de wet uitdagingen voorschotelt die omwille van een korte tijdslijn extra pittig worden.

EUDR

De specificaties van de nieuwe verordening rond ontbossingsvrije producten, beter bekend als EUDR of EU Deforestation-free Regulation, bespraken we in een vorig artikel in samenwerking met Choprabisco. Kort samengevat gaat het om een wetgeving die invoer én uitvoer verbiedt van specifieke grondstoffen en afgeleiden die bijdragen aan ontbossing. Ook cacao en chocolade vallen onder de betrokken producten, dus heeft dat wel impact op de hele keten. Daarom besloten Cacaolab, Choprabisco en Flanders' Food om via een workshop wat toelichting te geven.

Situering van de wetgeving 

Voor het wetgevende gedeelte kwam Bart De Sutter, beleidsadviseur bij FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, duiding geven.

Hij begon met het schetsen van de context waarin de EUDR werd opgesteld: van 1990 tot 2020 ging wereldwijd 420 miljoen hectare bos verloren en ontbossing is een belangrijke oorzaak van zowel klimaatverandering als biodiversiteitsverlies. Deze klimaatverandering heeft ook direct invloed op de toekomst van cacao: voorspellingen wijzen uit dat de teeltmogelijkheden voor cacaobomen in bijvoorbeeld Ivoorkust en Ghana steeds beperkter zullen worden.

Ook de voorgaande initiatieven, zoals het EU actieplan FLEGT (Forest Law Enforcement, Governance and Trade), werden besproken. Dit focuste op illegale houtkap, maar bleek ontoereikend omdat een aanzienlijk deel van het bosverlies legaal gebeurt; zo'n 90% is te wijten aan de uitbreiding van landbouwgrond.

Korte timing

Ondertussen is de EUDR sinds 29 juni 2023 officieel van kracht. Grote bedrijven hebben sindsdien 18 maanden (tot 30 december 2024) om de nieuwe verplichtingen toe te passen. Voor kleine ondernemingen geldt een overgangsperiode van 24 maanden (tot 30 juni 2025).

Concreet

Praktisch houdt dit in dat de relevante producten (naast cacao ook palmolie, soja, hout, rundvlees, koffie en rubber) ontbossingsvrij moeten zijn, in orde moeten zijn met de lokale wetgeving, én vergezeld moeten worden van een zorgvuldigheidsverklaring. Voor dat laatste, ook bekend als DDS (Due Diligence Statement), moet men de informatieschriften volgen, een risicoanalyse uitvoeren en risicobeperkende maatregelen nemen. 

Op het terrein hangt veel samen met een strikte traceerbaarheid van de grondstof en het perceel waar het werd geproduceerd. De geolocatie-informatie moet verzameld en doorgegeven worden in de toeleveringsketen. Op dat perceel mag dan na 31/12/2020 geen ontbossing of bosdegradatie hebben plaatsgevonden. 

Meer info

De FOD informeert via een website die midden maart 2024 nog in opbouw is. Eventuele vragen kunnen wel al gesteld worden via een helpdesk.

Transparante, digitale, future-proof keten

Met Hubwatch (een merk van Unova) stelde Bart Broothaerts vervolgens een digitale manier voor om informatie - zoals geolocatie - doorheen de keten door te geven. Het principe van het decentrale digitale netwerk Hubwatch is dat elk bedrijf zijn eigen node heeft, waarbij de nodes geconnecteerd zijn voor info-uitwisseling volgens het blockchain-principe. 

Het voordeel is dat die blockchain node in enkele uren kan opgezet worden. Bovendien kan het ook verbonden worden met een intern systeem door een API (Arrival Planning Information) implementatie.  

Met gebruik van dit systeem kan met de Trace App, Dashboard en API steeds de juiste info en rapportering snel opgezocht worden. De ruwe data blijft ook steeds beschikbaar.

Panel ziet uitdagingen

Het panelgesprek dat nadien volgde, werd geleid door Jack Steijn (Equipoise, The Company Behind Chocoa). Naast sprekers Bart De Sutter en Bart Broothaerts gingen ook sustainable sourcing experte Karen Janssens (Colruyt Group), cocoa sourcer & trader Katrien Delaet (Silva Cacao) en Mieke Callebaut (Choprabisco) in debat.

Op vraag van de moderator gaf trader Katrien Delaet aan dat in de huidige marktsituatie de cacaoboeren ook probleemloos hun waren kwijt kunnen in andere regio's, waar er minder eisen worden gesteld op vlak van traceerbaarheid en ontbossing. 

Karen Janssens deelde haar opvatting over duurzaam sourcen als 'a shared but differentiated responsibility'. Met andere woorden: iedereen in de keten heeft een verantwoordelijkheid, maar hoe dichter bij de bron of oorsprong, hoe belangrijker die verantwoordelijkheid is. Zij gaf ook aan dat er zeker een leercurve zal moeten kunnen plaatsvinden.

Bart Broothaerts illustreerde dit met een praktijkcase over Australische runderen die als Wagyu op de markt werden gebracht. Daaruit bleek dat data de vriend van de waarheid zijn en hoe meer data er is, hoe correcter de informatie wordt. 

Op de kritiek dat de timing toch wel heel kort is, gaf Bart De Sutter aan dat de EU een streep in het zand wou trekken om met het tegengaan van ontbossing ook de klimaatverandering te stoppen. Hij gaf ook toe dat die ontbossing (veroorzaakt door inname met landbouwgronden) vaak samenhangt met een leefbaar inkomen voor de boeren ter plekke. Daarom is de EU ook in dialoog met de productielanden.

Over het algemeen werd erkend dat de timing inderdaad vrij strak was en dat het verzamelen van informatie voor lokale boeren niet evident is. Het is daar vaak onduidelijk wie de grondeigenaar is, of de grond al dan niet ontbost is; om nog maar te zwijgen over de technische middelen voor geolocatie. Ook het feit dat men, om de cacaobomen in het bos te kunnen zien, luchtbeelden met zeer hoge resolutie (en dus hoge kosten) van een regio nodig heeft, vormt een obstakel. 

Break-out bevestigt 

Vervolgens werden de aanwezigen in drie groepen verdeeld, die dan per groep de voornaamste acties, uitdagingen en noden identificeerden o.l.v. telkens een medewerker van Cacaolab en een medewerker van Flanders' FOOD. Die resultaten bevestigden wat ook in het panelgesprek aan bod kwam: er is nog (dringend) werk aan de winkel. 

Acties

Er moet snel gestart worden en daarbij moet ook het nodige budget worden voorzien. Bovendien moet er binnen de keten ook overleg kunnen plaatsvinden en is het vinden van een geschikt (IT-)platform dringend.

Uitdagingen

De timing is een uitdaging, maar ook de onzekerheid over het succes van de werkwijze weegt. Verder zijn er ook vragen over investeringen en hoe er vanuit politieke hoek wordt gereageerd.

Noden

De nood aan data is in dit geval duidelijk. Daarnaast is er ook vraag naar technologie, een systeem waarin het bijhouden van dergelijke informatie verzekerd is. Communicatie mag daarbij niet uit het oog worden verloren. Aan het einde van de rit denken velen dat de prijzen ook omhoog zullen moeten.

BUSINESS GAME 'THE TRIPLE CONNECTION'
Om te illustreren dat het verduurzamen van de supply chain niet zo eenvoudig is, werd de groep aanwezigen ook een kort stukje meegenomen in een business game, geleid door Sacha De Backer. Met 'The Triple Connection' probeer je als fictief bedrijf de 3 P's (People, Planet & Profit/Prosperity) in evenwicht te houden terwijl je beslissingen neemt bij diverse dilemma's. Die beslissingen hangen ook samen met financiële repercussies, waardoor het budget steeds in het oog moet gehouden worden.